Irmgard Keun, Egon Erwin Kisch, Joseph Roth, Stefan Zweig aan de Belgische kust

• Auteur: Mark Schaevers
• Uitgeverij: atlas contact
• Jaar uitgave: 2015 (eerste druk: 2001)
• Aantal pagina’s: 142
• Coverontwerp: Zeno
• Omslagbeeld: Am Kai in Ostende – Felix Nussbaum (1935)
• ISBN: 978-9045029122

https://www.atlascontact.nl/boek/oostende-de-zomer-van-1936/

Review:

In geval ik al niet genoeg ‘nog te lezen’ boeken en vooral schrijvers op mijn lijst staan had, komt er na dit kleine boekje toch maar weer een aantal bij… want kunnen we eigenlijk genoeg gelezen hebben in ons leven?

Door de opkomst van nazi-Duitsland ontstaat een heuse volksverhuis uit het land, niet enkel door Joden maar ook door Duitsers die zich niet konden vinden in het nazistisch gedachtegoed. Onder hen waren heel wat Duitse schrijvers.

En door een toeval, of niet, belanden een aantal van hen allemaal op één en dezelfde plaats, Oostende. Een aantal van hen kende de stad al van toen ze er zomers doorbrachten in tijden van vrede, onder andere Stefan Zweig had al een aantal keer in de stad verbleven (zo las ik in de biografie van James Ensor door Eric Min).

“Zweig pakt zijn koffers en bemachtigt een kaartje voor de laatste trein.“

Eric Min (James Ensor, de biografie) over Stefan Zweig in 1914 bij de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog.

Zoals we lezen (in beide boeken) kan Zweig op het nippertje uit Oostende weggeraken…

“Toen in 1914 de oorlog uitbrak, geraakte hij (Stefan Zweig) slechts op het nippertje weg uit Oostende.”

Mark Verschaeren – Oostende, de zomer van 1936

Zweig had dus een voorliefde voor ons land, en vooral dan voor de Koningin der Badsteden, Oostende.

Terug naar 1936… waar het kruim van Duitse schrijvers zoals (de Oostenrijkse Jood) Roth, het gezin Kisch, Irmgard Keun en dus ook Stefan Zweig op hetzelfde moment aanwezig zijn. Roth, die met Keun een relatie begint, is alcoholist en meer op café te vinden dan elders, met Keun waarschijnlijk in zijn kielzog. Kisch werkt een boek af over Australië maar klaagt dat het een heksenketel is daar in Oostende met al die collega’s en anderen.

Op de achtergrond van deze ontmoetingen ligt natuurlijk de opkomst van het nazisme en communisme in Europa en Rusland, dat zal leiden tot een van de vreselijkste oorlogen. Schaevers schetst dan ook een beeld waarin deze schrijvers op de vlucht, de geëmigreerden, hun tijd in woord en beeld omzetten. Het boek bevat dan ook heel wat beeldmateriaal van de vermelde schrijvers terwijl ze ofwel ik Oostende verblijven of indien nodig en vermeld reizen aanvangen rond de wereld (zoals Zweig die naar Latijns- en Zuid-Amerika is gereisd).

Het boek lijkt wat rommelig geschreven, springt van hak op de tak maar dat heeft volgens mij meer te maken met het feit dat Mark Schaevers zoveel mogelijk wil verwerken in een zo kort mogelijke tekst. Hoofdfiguren blijven Keun, Roth, Zweig en Kisch en af en toe komen daar ook een Toller, Kesten of Isherwood piepen. Hoeveel materiaal er ook moge zijn, het blijft volgens mij een opdracht om een moderne verhandeling te schrijven over een tijd waar je zelf niet in hebt geleefd of meegemaakt. Waar Schaevers wel mooi in slaagt is de onderlinge relaties en verhoudingen weer te geven.

Net zoals ik de schilders graag had aanschouwd die enkele decennia daarvoor actief waren was ik ook graag getuige geweest van de schrijvers die hier allemaal vermeld worden. En zeker als ik dan lees dat Christopher Isherwood ook in ons land is geweest… wat een eer zou dat zijn geweest de hand te kunnen schudden met één van mijn idolen!

Over de ontmoetingen tussen de schrijvers vermeld in dit boek is ook een roman verschenen, ‘De Zomer van de Vriendschap, Oostende 1936’ van Volker Weidermann.