• Auteur: Eric Min
• Uitgeverij: Uitgeverij Tzara / Standaard Uitgeverij
• Jaar uitgave: 2023 (origineel bij Meulenhoff/Manteau in 2008)
• Aantal pagina’s: 400
• Coverontwerp: Herman Houbrechts
• ISBN: 978-9022340271

https://www.standaarduitgeverij.be/product/james-ensor-een-biografie-9789022340271/

Review:

Vijfenzeventig jaar geleden stierf één van ons lands grootste schilder, James Ensor. Daarom werd 2024 als Ensorjaar gedoopt. En dan is het maar al te passend dat ik de heruitgave van de biografie van de man lees. Uitgeverij Tzara, een dochteronderneming van Standaard Uitgeverij, bracht het in 2008 reeds verschenen boek opnieuw uit in een hardcover luxueuze editie met een foto van de schilder en een coverontwerp van Herman Houbrechts.

“De Lampenist oogt minder wollig en wattig dan wat het publiek van Ensor gewoon is,; hij lijkt “bijna solide”, en geeft blijk van waarachtigheid. Als de schilder nog wat rijpt, mag hij misschien volgend jaar met de grote jongens meespelen.”

Portaels

Hoe graag was ik nu in een tijdmachine gekropen en was ik H.G. Wells style naar eind 19e, begin 20e eeuw gereisd om de schilders die men nu bewondert en begaapt in allerlei musea en expo’s in allerlei landen (las ze al uit privécollecties worden uitgeleend) toen net bezig te zien en hun werken te zien ontstaan… hoe revolutionair ze toen waren, hoe prachtig ze met kleuren en compositie en vooral ook met maatschappijkritiek speelden. Maar ook hoe we nu kunnen afleiden aan de hand van de vele werken hoe de tijdsgeest op dat moment met kledij en interieurs en exterieurs vastgelegd werd op doek door de grootste namen… grootse namen die toen nog onbekend en vaak onbemind waren. Want elk schilder zocht zijn eigen weg en wou ontsnappen uit het keurslijf waaruit de kunst toen bestond. Experimenteren met kleuren, met stijlen en met onderwerpen… en eentje daarvan was ook James Ensor: avantgardist, visionair en tegendraads, enfant terrible, eenzaat, Oostendenaar in hart en nieren!

Het schrijven van een review van een biografie (zoals ik ook had met die van Paul Van Ostaijen) is niet altijd even makkelijk. Het is iets wat je zelf moet lezen en ervaren. Voor mij was dit boek een evidentie omdat ik grote fan ben van James Ensors werk, zijn humor en de symboliek die hij verwerkt in zijn schilderijen. Maar zoals steeds denk je iemand te kennen, enkel en puur gebaseerd op wat je al over hem las en de kunst die je van hem reeds zag, tot je een diepgaander beeld krijgt en de mens nog beter leert kennen.

Eric Min schreef hier wel de biografie van James Ensor maar eigenlijk schetste hij hier een beeld van een tijd waarin kunst nog heel experimenteel was en schreef hij eigenlijk een biografie van de tijdsgeest en de mensen die toen iets te betekenen hadden in de kunstwereld. Min schreef ook de biografie van James Ensors kunst en niet zozeer puur en alleen een overzicht van James’ leven van geboorte tot aan de dood.

En toch kunnen we niet voorbij het feit dat hij opgroeide met een alcoholische vader die zijn ambities nooit heeft waar kunnen maken en een moeder die een souvenirwinkeltje had in de Vlaanderenstraat in Oostende. Het ouderlijke huis van Ensor staat er trouwens nog altijd en is nu, samen met het gebouw op de hoek van de Vlaanderenstraat en de Van Iseghemlaan, een Ensormuseum (recent gerenoveerd en terug open voor het publiek)!

Naast een aantal uitstapjes naar Brussel en een paar zeldzame reizen, heeft Ensor nooit zijn heimat verlaten, tot groot ongenoegen van zichzelf soms aangezien hij zelf beweerde zich enkel maar aan zijn kunst te kunnen wijden. ‘Je laisse tout passer dans la vie. Théâtre, bals, carnaval, amours, délices et orgues, er me consacre à mon salut artistique.’

En toch heeft de man (volgens mij) een heel rijkelijk leven gehad met de meest interessante ontmoetingen. (Je zou er zowaar jaloers van worden). Ik kan hier nu een opsomming doen van elke andere schilder, schrijver en kunstenaar die ooit zijn pad kruiste maar ik laat het over aan jullie om dat zelf in het boek te ontdekken! Het waren alvast niet allemaal even goeie vrienden, vaak zelfs echte rivalen en soms zelfs (vermoedelijke, vermeende, beschuldigde) plagiateurs…

Zou het geen idee zijn om (nog eens?) een tentoonstelling in België te organiseren in Bozart of KMSKA met als thema de kunst van Les XX? Ik sta op de eerste rij! Ah laat ik maar verder dromen naar tijden waarin de geur van paardenmest nog op straat achterbleef, steden verdwenen in de rook uit de fabrieken, de zilte geur van de zee die over het land waait en verf en terpentijn in een klein zolderkamertje rondwaren waar een bebaarde man met zijn penseel kwistig aan het schilderen is, terwijl boven hem, half opgekruld en half vergaan, ‘De Intrede van Christus in 1889’ hangt… ik snap wel waarom Dimitri Verhulst een boek schreef met dit werk als inspiratiebron! En zoals Arno zong: Ensor, mon mentor! “Mon voisin de la Mer du Nord!’

Deze recensie wordt twee dagen na zijn verjaardag gepubliceerd waardoor ik de man Ensor alleen maar een ‘belated happy birthday’ kan toewensen.

Eric Min schreef eerder al biografieën van Rik Wouters (daar verschijnt bij uitgeverij Tzara in november ook een vernieuwde editie van) en van Henri Evenepoel (Schilder in Parijs) waarvan ik hoop dat deze ook in een vernieuwde versie zal verschijnen. Maar Min is zeker niet aan zijn proefstuk op ander vlak want met boeken als Zwart Licht, Gare du Nord en De Klank van de Stad, een Cultuurgeschiedenis van Venetië (samen met Gerrit Valckenaers).

Ik wil ook nog even op het einde van mijn recensie een pleidooi doen voor het kunstproject ‘Het Kunstuur’ dat in Mechelen, Hasselt en Roeselare vaak werken van Ensor tentoonstelt. Zo heb ik al zijn ‘De Dronkaards’, ‘Pierrot en de Skeletten’ en ‘De Viool’ (en ook letterlijk de echte viool) mogen aanschouwen. Ook in het KMSKA te Antwerpen is een ganse zaal aan de man gewijd en natuurlijk het Mu.Zee te Oostende doet vaak tentoonstellingen van Ensor en tijdgenoten (zo was er onlangs een Anna Boch tentoonstelling)

En lees ook ‘De Mooiste Geschiedenis van België’ van Jos Vandervelden eens, waar de ‘Baders van Oostende’ in staat. Mijn recensie van dat boek kan je lezen via deze link:

https://looneybooks79.blog/2024/04/05/de-mooiste-geschiedenis-van-belgie/