• Auteur: Eric Min
• Uitgeverij: Uitgeverij Pelckmans
• Jaar uitgave: 2023
• Aantal pagina’s: 368
• Coverontwerp: Studio Rubio
• ISBN: 978-9464017526

https://www.pelckmansuitgevers.be/zwart-licht.html#gref

Review:

Ni dieu, ni maître

Dit wordt een van de lastigste reviews die ik ooit zal schrijven. Het boek is lastig te verwoorden en had ook al niet het meest toegankelijke onderwerp. Ik doe mijn best. Sowieso qua inhoud zal ik redelijk kort zijn. Eén ding staat vast, dit is een boek dat ik mettertijd opnieuw zal moeten bezoeken, misschien nadat ik nog wat meer boeken las over de tijdsperiode waarin dit boek over anarchisten in België zich afspeelt.

De term anarchisme heeft in tijden als de onze een negatieve bijklank want vaak worden daarmee beelden geassocieerd van gewelddadige betogingen en brandende voertuigen, schreeuwende mensen en wat nog… Maar anarchisten zijn er al altijd geweest en niet altijd mag het voorgaand geschetste beeld gelinkt worden aan een beweging.

Eric Min tracht met het boek ‘Zwart Licht’ de anarchisten in België rond 1900 een gezicht te geven. En vooral wil hij ook aantonen dat anarchisten niet altijd naar wapens grijpen of op straat komen. Want rond 1900 ontstaat, vanuit Frankrijk en na een aantal revoluties, een nieuwe anarchistische beweging die zich vooral onder intellectuelen schaart. Schrijvers, schilders en drukken verzamelen en willen hun libertaire gedachte vorm geven aan de hand van boeken, kranten en tijdschriften.

Libertarisme is een ‘positievere vorm’ van anarchisme en leunt heel dicht bij het communistische gedachtegoed!

Aan de hand van een aantal ‘key figures’ trekt Eric Min van leer in zijn boek. Te beginnen bij Élisée Reclus, de mentor en stichter waaraan heel wat latere figuren zich zullen spiegelen.

Reclus was eigenlijk de spilfiguur en van hem uit vertrekt een aantal volgelingen die zich af zullen zetten van kerk, staat en dagelijks leven. Dit aan de hand van het oprichten van communes, door het schrijven van traktaten, pamfletten en/of boeken die de anarchistische idee moeten verspreiden en verkondigen. Zij richten scholen op (een naam die hierbij vermeld wordt is Freinet) maar ook illustrators en schilders doen hun duitje in het zak. We kennen allemaal namen als Leon Spilliaert en Theo Van Rysselberghe.

Het boek is heel interessant omdat het een tijdsgeest aantoont waarin mensen vrijer wilden gaan (en durfden) denken. Het zich afzetten van ‘de norm’ die bepaald werd door vaste waarden als Kerk en Staat was de normaalste zaak, ook al werd er fronsend gekeken door beide naar zij die zich niet meer lieten leiden door hen. Dat het invloed had op literatuur en kunst (o.a. schilderkunst, maar ook architectuur) werd duidelijk. Plots ontstonden er wereldwijd nieuwe kunststromingen die toen revolutionair waren.

Maar laat ik ook eerlijk zijn en je zeggen dat het boek van Eric Min geen makkelijk verteerbaar brokje non-fictie is. Ik heb er mijn tanden wel wat op stuk gebeten. Ligt het aan mijn eigen gebrek aan kennis of ligt het aan de schrijfstijl van Min, dat wil ik helemaal in het midden laten. Waarschijnlijk is het ook de materie die geen licht verteerbaar gerechtje blijkt.

Niettegenstaande ben ik blij dit gelezen te hebben, mijn kennis over anarchie toch wat bijgesteld te kunnen hebben. Maar ik zal het zeker nog eens opnieuw bezoeken. De eeuwwisseling is/was en zal altijd een heel belangrijke en vooral interessante periode blijven. Al was het maar dat dit de periode is van revolutie en opstand, al dan niet positief. In onderstaande foto zal je zien dat ik binnenkort nog een aantal keren in diezelfde periode zal verblijven, al zal het niet altijd gaan omtrent anarchie! Maar het valt niet te ontkennen dat bepaalde namen terug zullen komen!

En een naam die wel in dit boek wordt vermeld is o.a. Anna Boch. En wie meer over haar te weten wil komen kan momenteel in Mu.ZEE in Oostende terecht voor een prachtige tentoonstelling! Zeker een aanrader!